استرس می‌تواند تاثیر نامطلوبی بر روی سلامت و زیبایی افراد بگذارد. یکی از مهم‌ترین علائم آن، بروز اختلالات پوستی در فرد است. پوست افراد نشان‌دهنده‌ی وضعیت سلامت روحی آن‌هاست. بسیاری بیماری‌های پوستی مثل آکنه (جوش صورت)، کهیر، اگزما، پسوریازیس و لک و پیس دارای ریشه‌هایی در ذهن و روان هستند.
استرس اعضا مختلف بدن انسان را به شیوه‌های مختلف متأثر می‌کند. در واقع در افراد مختلف اعضایی از بدن که به استرس پاسخ می‌دهند متفاوت است در برخی بیماران استرس باعث سردرد و میگرن می‌شود در برخی باعث درد معده و حتی زخم معده می‌شود. در برخی تعریق پوست را افزایش می‌دهد یا باعث وقوع ضایعات پوستی می‌شود و در برخی می‌تواند باعث مشکلات قلبی و حتی مرگ ناگهانی می‌شود.
مطالعات نشان داده است که پوست هر فرد آینه‌ای است برای انعکاس حالات درونی و حداقل ۳۰% بیماران با مشکلات پوستی دارای یک مشکل روحی هستند که اغلب در ویزیت اول بیمار پنهان می‌ماند اما درصورتی‌که کشف و درمان شود می‌تواند اثر بسیار مثبتی در بهبود وضعیت پوستی بیمار بگذارد.
استرس گاهی باعث عود بیماری پوستی می‌شود و گاهی باعث وقوع رفتارهایی می‌شود که باعث بدتر شدن ظاهر بیماری پوستی است. مثلاً فرد مبتلا به جوش صورت در اثر استرس بیشتر جوش‌های خود را دست‌کاری می‌کند یا ضایعات پوستی خود را بیشتر خارش می‌دهد که باعث وقوع جوشگاه و گسترش بیشتر مشکل است.
استرس با چه عملکردی بر پوست اثر می‌کند؟
1- استرس بر ظاهر فرد از جنبه‌های مختلف اثر می‌کند. در قدم اول پوست را حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر می‌کند. استرس باعث ایجاد جوش‌های مقاوم‌تر و التهابی‌تر می‌شود. ناخن‌ها را شکننده و نامنظم کرده و باعث ریزش مو می‌شود.
2- بیماران دچار استرس به پوست خود بی‌توجهی می‌کنند و گاهی پوست خود را مورد آزاد قرار می‌دهند. در بهداشت و مراقبت موها سهل‌انگاری کرده و با خراش دادن یا مالش بیش‌ازحد و خاراندن پوست آن را تخریب و زخمی می‌کند. در واقع استرس می‌تواند باعث ایجاد سیکل معیوب تشدید خارش و خاراندن و خراشیدن مکرر پوست شود.
3- در اثر استرس هورمون‌هایی مانند کورتیزول در بدن ترشح می‌شود که باعث افزایش ترشح چربی یا عود جوش‌های صورت و بدن می‌شود. همچنین این هورمون باعث تخریب الیاف کلاژن نیز شده پوست شادابی و قوام خود را از دست می‌دهد.
4- پوست اولین سد دفاعی بدن است و به‌عنوان یک سد فیزیکی و نیز به‌عنوان اولین محل حضور سلول‌های دفاعی برای مبارزه با باکتری‌ها و ویروس‌ها و عوامل عفونت‌زا عمل می‌کند. استرس می‌تواند باعث افزایش تعداد سلول‌های دفاعی و نیز فعال شدن نابجای آن‌ها در پوست شده و در نتیجه باعث وقوع واکنش‌های خود ایمنی مثل حساسیت سرشتی پوست و بیماری پسوریازیس (صدف) گردد و بیماری‌های التهابی پوست را عود دهد.
استرس می‌تواند در وقوع لک‌وپیس و طاسی سکه‌ای یا منطقه‌ای که بیماری‌های خود ایمنی هستند مؤثر باشد. همچنین می‌تواند با تخریب سد دفاعی پوست باعث کاهش مقاومت پوست نسبت به عفونت‌ها شود. به‌علاوه با تخریب لایه محافظ پوست باعث تشدید از دست رفتن آب از پوست و افزایش نفوذ عوامل محرک و حساسیت‌زا به پوست شود.
5- استرس می‌تواند رشد، تقسیم و تمایز سلول‌های جدید را در پوست کاهش دهد به‌علاوه مانع خون‌رسانی مناسب به پوست شود. در نتیجه بازسازی سلول‌ها و پاک‌سازی رادیکال‌های آزاد از سطح آن‌ها دچار اختلال شده و باعث تسریع فرآیند پیری و رنگ‌پریدگی پوست ما گردد.
6- هرگاه بدن تحت استرس است با تولید هورمون‌های خاص باعث تولید چربی بیش‌ازحد در سطح پوست و ایجاد اختلال در سیستم لنفاوی و جریان خون می‌شود در نتیجه بیماری‌های پوستی مانند آکنه (جوش صورت) را عود می‌دهد و حلقه‌های تیره اطراف چشم و پف آلودگی اطراف چشم ایجاد می‌کند.
چگونه با بیماری‌های پوستی ناشی از استرس برخورد کنیم؟
از استرس باید به هر طریق جلوگیری کرد، اضطراب و استرس زاییده زندگی مدرن امروزی است. اما اولین نکته آن است که باید آسوده بود و زندگی را آسان گرفت.
برای داشتن پوستی سالم باید از وقایع و موقعیت‌های استرس‌زا دوری کرد و رژیم غذایی سالم و سرشار از منابع طبیعی را دنبال کرد. افراد عمدتاً از توضیح در مورد جنبه‌های استرس‌زای زندگی خود شرمگین می‌شوند و پس‌زمینه‌های اضطرابی خود را مخفی می‌کنند؛ پس پزشک باید خیلی محتاطانه وارد مقوله‌های روان‌شناختی بیماری شود. بیماران ممکن است از ورزش، موسیقی ملایم، تکنیک‌های آرامش‌بخش (Relaxation) و کلاس‌های آموزش نحوه کنترل فشارهای روحی هم‌زمان با درمان بیماری پوستی خود سود ببرند.
از روش‌های تغییر رفتار هم می‌توان در درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های پوستی مرتبط با استرس کمک گرفت از این روش مثلاً در افرادی که عادت به دست‌کاری مکرر جوش‌های صورت خود و ایجاد زخم بر روی جوش‌ها دارند می‌توان استفاده کرد.
مثلاً می‌توان به آن‌ها آموخت که توجه کنند در هرلحظه دست‌های آن‌ها کجاست و چه می‌کند! و به‌محض آنکه دست‌های آن‌ها به سمت ناحیه بالای گردن رفت عادت کند که مدادی بردارند و روی کاغذ چیزی بنویسند.
نشان داده‌شده که درمان‌هایی مانند یوگا و مدیتیشن که باعث آرامش بخشی به بیمار می‌شود در بیمارانی در معرض خطر بالای وقوع سرطان پوستی هستند موفق شده است که دوره زمانی فاقد سرطان بودن را طولانی‌تر کند.
آنچه مسلم است برنامه مشخص درمانی برای کاهش استرس، برای بسیاری بیماران پوستی می‌تواند مفید باشد به‌خصوص در بیمارانی که در ریسک بالای ابتلا به سرطان‌های پوست هستند.
اگر عامل مولد استرس،کوتاه‌مدت باشد ممکن است بتوان بدون انجام درمان خاصی آن را رها کرد. مثلاً در دانش‌آموزی که در اثر امتحانات خود دچار عود جوش صورت می‌شود درصورتی‌که استرس ندیده گرفته شود ممکن است مشکل عمده‌ای ایجاد نشود، اما اگر عامل مولد استرس مزمن و مداوم باشد مثل بیماری پوستی که باعث اشکال در ازدواج کردن بیمار یا استخدام شدن او بشود در این صورت باید قطعاً با مشاوره روان‌پزشک در درمان استرس بیمار علاوه بر بیماری پوستی وی تمرکز کرد.
