ویتیلیگو (Vitiligo) بَرَص یا بیماری لک و پیس یک بیماری خود ایمنی است که در آن سلول‌های رنگ‌دانه (Melanocytes) از بین می‌رود و منجر به ایجاد لکه‌های سفید نامنظم بر روی پوست می‌شود.
در این بیماری هر قسمت از بدن ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد ولی محل‌های معمول شامل صورت، گردن، چشم‌ها، ناف، زیر بغل و کشاله ران است. بیماری لک و پیس گاهی اطراف خال‌های پوستی به وجود می‌آید. در این بیماری گاهی موها درگیر می‌شود که می‌تواند موهای سر، ابرو، مژه را درگیر کند.
بیماری لک و پیس حداقل 1 درصد از جمعیت جهان را درگیر می‌کند. این بیماری ممکن است در همه نژادها رخ می‌دهد. در نیمی از مبتلایان، اولین علایم بیماری معمولاً قبل از سن 20 سالگی آغاز می‌شود. در یک پنجم مبتلایان، سایر اعضای خانواده نیز مبتلا هستند. اگر چه بیشتر افراد مبتلا به بیماری لک و پیس از سلامت عمومی خوبی برخوردار هستند ولی احتمال ایجاد بیماری‌های دیگر خود ایمنی از قبیل دیابت، بیماری تیروئید، کم خونی، بیماری آدیسون (بیماری‌های غده آدرنال) و کچلی منطقه‌ای در آن‌ها بیشتر است.
علت بیماری ویتیلیگو (لک و پیس) چیست؟
ملانین رنگ‌دانه است که تعیین کننده رنگ پوست، مو و چشم است. این رنگ‌دانه در سلولی به نام ملانوسیت تولید می‌شود. اگر ملانوسیت نتواند ملانین تولید کند یا اگر تعداد ملانوسیت‌ها به هر دلیلی کاهش یابد، رنگ پوست روشن‌تر می‌شود. علت شروع بیماری ویتیلیگو (برص) دقیقاً شناخته شده نیست. گاهی این بیماری به دنبال صدمه فیزیکی از قبیل آفتاب سوختگی، یا بیشتر از استرس عاطفی ایجاد می‌شود.
سه نظریه در مورد علت ایجاد بیماری لک و پیس وجود دارد:
- تولید رنگ‌دانه‌های سلولی، ملانین، در اثر استرس یا شوک مختل می‌شود.
- گاهی یک واکنش خود ایمنی در برابر سلول‌های رنگ‌دانه‌ای ایجاد می‌شود و سلول‌های رنگ‌دانه‌ای را به‌عنوان بافت خارجی نابود می‌کند.
- سلول‌های رنگ‌دانه‌ای خودشان باعث خود تخریبی می‌شوند.
شدت و گستردگی این بیماری در افراد مختلف کاملاً متفاوت است. افرادی که پوست روشن دارند معمولاً در طول تابستان متوجه از دست رفتن رنگ‌دانه می‌شوند چون تابش آفتاب باعث اختلاف رنگ بین پوست بیمار و سالم می‌شود. افراد با پوست تیره ممکن است هر زمان متوجه شروع بیماری بشوند. در موارد شدید بیماری ممکن است رنگ کل بدن از دست برود. هیچ راهی برای پیش‌بینی اینکه بیماری لک و پیس چقدر پیشرفت می‌کند وجود ندارد. از دست رفتن رنگ‌دانه در هر پلاک بیماری لک و پیس متفاوت است بدین معنی که ممکن است رنگ‌های مختلفی از قهوه‌ای تا سفید در پلاک لک و پیس وجود داشته باشد. وجود چند رنگ در یک پلاک لک و پیس به نام لک و پیس سه رنگ یا “Trichrome” گفته می‌شود.
بیماری ویتیلیگو اغلب با از دست دادن سریع رنگ‌دانه آغاز می‌شود و معمولاً به مدت طولانی بدون تغییر باقی می‌ماند. در مراحل بعد، از دست دادن رنگ‌دانه ممکن است دوباره آغاز شود و دوباره متوقف شود. چرخه از دست رفتن رنگ‌دانه و ثبات ممکن است به‌طور نامحدود ادامه داشته باشد. این امر در علم پزشکی غیرقابل پیشگیری است.
افراد مبتلا به این بیماری باید مراقب باشند تا آسیب و صدمه به پوست آن‌ها حداقل باشد چراکه امکان ایجاد ضایعه جدید در محل آسیب زیاد است. هر آسیبی شامل برش، خراش و سایش می‌تواند باعث ایجاد ضایعه جدید شود.
بیماران مبتلا به ویتیلیگو به حفاظت در برابر آفتاب نیاز دارند، زیرا پوست سفید تنها دچار آفتاب سوختگی می‌شود و تیره نمی‌شود. پوست نرمال نیز نیاز به حفاظت دارد چون با آفتاب سوختگی پوست طبیعی میزان تضاد بین پوست نرمال و پوست سفید زیاد می‌شود.
در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری به اثبات نرسیده است ولی در صورت ابتلا حتماً با پزشک متخصص پوست مشورت کنید.
